นอกจากจะมีการแบ่งระยะของโรคมะเร็งต่อมลูกหมากแล้ว ยังมีการแบ่งโดยใช้เกณฑ์ความเสี่ยงในการลุกลาม หรือกระจายของเซลล์มะเร็ง เพื่อประกอบในการตัดสินใจการรักษาของแพทย์ต่อไป ซึ่งจะใช้ข้อมูลจากค่าผลเลือด PSA Gleason score (มาตรฐานการอ่านผลชิ้นเนื้อมะเร็งต่อมลูกหมากว่ามีความรุนแรงแค่ไหน) และ TNM staging (ระบบในการพิจารณาว่ามะเร็งอยู่ในขั้นไหน)
แบ่งโดยใช้เกณฑ์ความเสี่ยงในการลุกลาม
- Prostatic Specific Antigen หรือ PSA เป็นสารที่ถูกสร้างและหลั่งมาจากต่อมลูกหมาก ดังนั้นหากพบว่ามีค่า PSA ที่สูงกว่าค่าปกติ (ค่าปกติ 4 ng/mL) แสดงว่าต่อมลูกหมากอาจมีความผิดปกติ
- Gleason score เป็นคะแนนที่แพทย์เป็นผู้ประเมินจากชิ้นเนื้อที่ได้มาจากต่อมลูกหมาก
- Gleason score (GS) เท่ากับ 6 แสดงว่าเซลล์ต่อมลูกหมากมีแนวโน้มที่เพิ่มจำเซลล์ที่ต่ำ
- Gleason score (GS) เท่ากับ 7 แสดงว่าเซลล์ต่อมลูกหมากมีแนวโน้มที่เพิ่มจำเซลล์ที่ปานกลาง
- Gleason score (GS) มากกว่า 7 แสดงว่าเซลล์ต่อมลูกหมากมีแนวโน้มที่เพิ่มจำเซลล์ที่สูง
- TNM staging เป็นการประเมินจาก T (Tumor) ขนาดก้อนมะเร็ง N (Lymph nodes) มะเร็งลุกลาม ไปที่ต่อมน้ำเหลือง M (Metastasis) การแพร่กระจายของโรคไปที่อวัยวะ ซึ่งการประเมิน TNM staging ในโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก มีดังนี้
Tumor (T) ขนาดก้อนมะเร็ง
T1 ก้อนมะเร็งมีขนาดที่เล็กมาก สามารถแบ่งย่อยได้ ดังนี้
- T1a คือ ก้อนมะเร็งน้อยกว่า 5% ของชิ้นเนื้อทั้งหมดที่ตัดออกมา
- T1b คือ ก้อนมะเร็งมากกว่า 5% ของชิ้นเนื้อทั้งหมดที่ตัดออกมา
- T1c คือ ตรวจพบชิ้นเนื้อมะเร็งจากการตัดชิ้นเนื้อ อันเนื่องมาจากสาเหตุต่างๆ เช่นการเพิ่มขึ้นสูงของ PSA
T2 ก้อนมะเร็งมีขนาดจำกัดอยู่ภายในต่อมลูกหมาก สามารถแบ่งย่อยได้ ดังนี้
- T2a คือ ก้อนมะเร็งมีขนาดเป็นครึ่งหนึ่งของต่อมลูกหมาก 1 ซีก และอยู่ในข้างใดข้างหนึ่งของต่อมลูกหมาก
- T2b คือ ก้อนมะเร็งมีขนาดมากกว่าครึ่งหนึ่งของต่อมลูกหมาก 1 ซีก และอยู่ในข้างใดข้างหนึ่งของต่อมลูกหมาก
- T2c คือ ก้อนมะเร็งอยู่ทั้งสองข้างของต่อมลูกหมาก
T3 ก้อนมะเร็งลุกลามผ่านชั้นเยื่อหุ้มต่อมลูกหมาก (capsule) แบ่งย่อยได้ดังนี้
- T3a คือ ก้อนมะเร็งอยู่ในเยื่อหุ้มต่อมลูกหมาก
- T3b คือ ก้อนมะเร็งลุกลามไปในท่อนำอสุจิ (seminal vesicles)
T4 ก้อนมะเร็งแพร่กระจายไปอวัยวะที่ใกล้เคียง เช่น กระเพาะปัสสาวะ เป็นต้น
Node (N) มะเร็งลุกลามไปที่ต่อมน้ำเหลือง
- N0 คือ มะเร็งยังไม่ลุกลามไปยังต่อมน้ำเหลือง
- N1 คือ มะเร็งยังไม่ลุกลามไปยังต่อมน้ำเหลืองที่ใกล้เคียงต่อมลูกหมาก
Metastasis (M) การแพร่กระจายของโรคไปที่อวัยวะอื่น
M0 มะเร็งยังไม่แพร่กระจายไปยังอวัยวะอื่น
M1 มะเร็งแพร่กระจายออกนอกต่อมลูกหมาก สามารถแบ่งย่อยได้ดังนี้
- M1a คือ มะเร็งแพร่กระจายไปที่ต่อมน้ำเหลืองที่อยู่บริเวณนอกอุ้งเชิงกราน
- M1b คือ มะเร็งแพร่กระจายไปที่กระดูก
- M1c คือ มะเร็งแพร่กระจายไปที่ส่วนหรืออวัยวะต่าง ๆ ของร่างกาย
